Mijn vader is weduwnaar en wil nu opnieuw trouwen; wat gebeurt er met mijn erfdeel uit mijn moeders erfenis? Kan ik dit opeisen?

Bent u bang voor ‘stieffamiliegevaar’? Lees dan verder!

Door het hertrouwen van de langstlevende ouder ontstaat het gevaar dat bezittingen uit de erfenis van de eerstoverleden ouder op den duur terecht komen bij een stiefouder of zelfs bij de erfgenamen van die stiefouder. Deze spullen verdwijnen dan dus uit de familie.
Om dat gevolg te voorkomen heeft de wet de zogenaamde ‘wilsrechten’ in het leven geroepen. Hiermee kunnen kinderen de familiestukken of andere bezittingen uit de erfenis van hun eerstoverleden ouder ‘veiligstellen’. Door een wilsrecht in te roepen, krijgt een kind namelijk, in beginsel, een recht op overdracht van bezittingen uit de erfenis van de overleden ouder. In dit artikel worden deze wilsrechten nader uitgelegd.

Hertrouwen langstlevende ouder na overlijden eerste ouder
Als een van de ouders uit een gezin met kinderen overlijdt is de ‘wettelijke verdeling’ van toepassing, tenzij deze ouder een testament had gemaakt en daarin iets anders heeft bepaald (over de wettelijke verdeling leest u uitgebreid in Met Recht Geregeld 2020-06).
De ‘wettelijke verdeling’ is een soort automatische verdeling van de erfenis tussen de langstlevende ouder en de kinderen. Bij deze verdeling wordt de langstlevende ouder voor 100% eigenaar van alle bezittingen uit de erfenis van de overleden ouder. Daar staat tegenover dat de ouder wel een schuld aan de kinderen krijgt ter grootte van ieders erfdeel. In beginsel is deze schuld pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende.
De langstlevende krijgt hierdoor zowel de bezittingen die gezamenlijk eigendom waren van beide echtgenoten, alsook de privébezittingen van de eerstoverledene.
Hierbij kan gedacht worden aan voorwerpen die uit diens familie afkomstig waren, zoals de familiebijbel uit 1785, het familie-tafelzilver en geërfd kapitaal, waaronder bijvoorbeeld ook de vordering die de overledene had op zijn eigen langstlevende ouder door het overlijden van deze ouder.

Door het hertrouwen van een langstlevende ouder ontstaat dus het gevaar dat goederen uit de nalatenschap van de eerstoverleden ouder op een gegeven moment terecht komen bij een stiefouder of zelfs de erfgenamen van die stiefouder. Zo verdwijnen de goederen uit de familie.

Wilsrechten
Door het hertrouwen van een langstlevende ouder ontstaat dus het gevaar dat goederen uit de nalatenschap van de eerst-overleden ouder op een gegeven moment terecht komen bij een stiefouder of zelfs de erfgenamen van die stiefouder. Zo verdwijnen de goederen uit de familie.

Voorbeeld
Stel dat Chris en Denise door Aarts overlijden een vordering op Betty hadden gekregen van ieder € 35.000 en samen dus € 70.000. Bij het hertrouwen van Betty doen ze een beroep op hun wilsrechten. Ze kunnen hiermee bijvoorbeeld de bijbel, het zilver en de vordering op hun oma Grietje bij hun moeder Betty opvorderen. Alles bij elkaar komt dit uit op € 50.000. In totaal bedraagt de vordering op Betty dan nog € 20.000, voor dit bedrag mogen ze ook nog andere goederen uit de nalatenschap van Aart opvorderen. Het vruchtgebruik van die goederen kan door Betty wel voorbehouden worden. Dit houdt in dat de goederen tijdens het leven van Betty niet bij haar mogen worden weggehaald. Het gevolg is dus dat de bijbel, het zilver en de vordering niet meer in Betty’s nalatenschap zitten. Het vererft dus ook niet naar Piet.
Wanneer Chris en Denise dat wilsrecht niet inroepen bij Betty’s hertrouwen (Betty is niet verplicht de kinderen over het huwelijk te informeren), kunnen ze dat alsnog doen binnen een redelijke termijn na Betty’s overlijden of het overlijden van de stiefouder (Piet).

Wilsrechten worden in een testament vaak uitgesloten: waarom?
In principe is de regeling van de wilsrechten handig. Familiespullen kunnen in de familie blijven en de langstlevende heeft door het vruchtgebruik geen last hiervan. Toch wordt in de meeste testamenten bepaald dat die wilsrechten niet of niet helemaal van toepassing zullen zijn.
Dit wordt bijvoorbeeld gedaan, omdat er vaak geen sterk familie-gerelateerde bezittingen zijn. Ook wordt vaak niet stilgestaan bij het feit dat de vordering op een langstlevende ouder (Grietje) door het overlijden van een kind (Aart) via de werking van de wettelijke verdeling terecht kan komen bij de langstlevende echtgenoot (Betty).
Tip: u kunt dit wél voorkomen met een goed testament. Uw notaris of andere adviseur kan u hierover meer uitleg geven.

Er is nog een heel belangrijke reden waarom wilsrechten in een testament vaak (geheel of gedeeltelijk) worden uitgesloten: de wet geeft wilsrechten aan de kinderen voor alles wat tot de erfenis van hun ouder behoorde. Niet alleen privégoederen, maar ook het aandeel in bezittingen die tot de huwelijksgemeenschap behoorden. Bijvoorbeeld het halve huis, de halve auto en de halve bankrekening. En als kinderen dat wilsrecht inroepen, kunnen zij dus ook een deel van die voorheen gemeenschappelijke bezittingen opeisen. Door het vruchtgebruik hoeft de langstlevende ouder dit niet gedurende zijn/haar leven af te geven. Maar op dat vruchtgebruik zijn nagenoeg alle normale vruchtgebruik-regels uit de wet van toepassing, hetgeen de langstlevende beperkt in het gebruik. De vruchtgebruiker mag bijvoorbeeld wel in de woning wonen (zonder vergoeding), maar mag de woning niet zonder medewerking van de kinderen verkopen.

Vervolg voorbeeld
Aart heeft geen testament (en daarin dus ook de wilsrechten niet uitgesloten). Op grond van het wettelijk erfrecht kunnen Chris en Denise bij Betty’s hertrouwen hun wilsrechten ten aanzien van Aarts erfenis ingeroepen. Dit kan betekenen dat Betty een deel van het huis aan haar kinderen moet overgedragen. Zij houdt dan, zolang zij leeft, wel het (vrucht)gebruik van het huis. Maar als Betty het huis op een gegeven moment wil verkopen, is zij mede afhankelijk van de medewerking van de kinderen.

Samenvatting en tip
Door het hertrouwen van een langstlevende ouder ontstaat het gevaar dat familiestukken uit de erfenis van de eerst-overleden ouder op een gegeven moment terecht komen bij een stiefouder of zelfs de erfgenamen van die stiefouder. Zo kunnen deze bezittingen uit de familie verdwijnen.

Hiervoor zijn de wilsrechten bedacht. De kinderen hebben recht om de bezittingen uit de erfenis van hun overleden ouder tot zich te nemen ter betaling van hun erfdeel uit de erfenis van deze eerst-overleden ouder. Zolang de langstlevende ouder/stiefouder leeft, heeft deze ouder/stiefouder het recht om zich het (vrucht)gebruik voor te behouden van deze bezittingen. Om als kind een aanspraak op zo’n wilsrecht te kunnen doen, moeten deze in het testament van uw eerstoverleden ouder niet zijn uitgesloten!
Wilt u zelf als ouder(s) een testament opstellen, besteed dan zeker ook aandacht aan deze wilsrechten! Aan de wilsrechten zitten voor- en nadelen, waarover uw notaris u uitleg kan geven bij het adviesgesprek over het voor u passende testament. Het kan binnen een familie veel ergernis geven om deze wilsrechten geheel niet van toepassing te verklaren of juist geheel wel. Bespreek dit punt goed met uw notaris, die u kan helpen en adviseren om uw wensen goed op papier te zetten.

Met Recht Geregeld is een product van FBN Juristen. Aan de inhoud van dit artikel is de uiterste zorg besteed, maar door de beperkte omvang is het onmogelijk om alle facetten en gevolgen van een onderwerp te belichten: het betreft een artikel op hoofdlijnen. Voor informatie over uw specifieke situatie: vraag uw notaris of andere adviseur!

FBN Juristen besteedt de uiterste zorg aan de inhoud van de artikelen, maar aanvaardt geen aansprakelijkheid in geval van onvolledigheid of onjuistheid van een artikel, noch voor de gevolgen daarvan.

Wilt u meer advies over dit onderwerp? Neem dan contact op met ons.

Bronvermelding: Met Recht Geregeld, een product van FBN Juristen.