Heb ik recht op alimentatie en wat gebeurt er met het door mij opgebouwde pensioen?

Een echtscheiding brengt veel emotionele, maar ook administratieve rompslomp met zich. Zo moet er – wanneer er minderjarige kinderen zijn – samen een ouderschapsplan worden gemaakt, waarin afspraken worden vastgelegd over bijvoorbeeld de dagelijkse zorg, school en financiën van het kind. Ook moeten de gezamenlijke bezittingen en het gezamenlijk vermogen onderling worden verdeeld. Er moeten belangrijke beslissingen worden genomen en goede afspraken worden gemaakt voor de toekomst. Een (onpartijdige) scheidingsmediator, zoals een notaris, kan u hierbij behulpzaam zijn.

In dit artikel wordt ingegaan op de (procedure van) echtscheiding; wat moet er worden geregeld en wat zijn de gevolgen daarvan voor het dagelijkse leven(sgenot) en voor de toekomst?

De (procedure van een) echtscheiding
Een echtscheiding wordt door de rechter uitgesproken. Hiervoor moet bij de rechter een verzoek worden ingediend door een advocaat.

De rechter doet vervolgens een uitspraak op het verzoek tot echtscheiding. De scheiding is door deze uitspraak nog niet definitief. Dat is pas het geval als de beslissing van de rechter is ingeschreven in het huwelijksgoederenregister van de burgerlijke stand. Deze inschrijving moet binnen zes maanden na de uitspraak gebeuren.

Let op: wanneer de beschikking niet op tijd wordt ingeschreven, blijft u getrouwd!

Wilt u samen in goed overleg een echtscheiding ingaan, dan is het aan te raden om een scheidingsmediator in te schakelen. Dit kan bijvoorbeeld ook een notaris zijn. Een mediator is gespecialiseerd in het begeleiden van onderhandelingen én is onpartijdig. Hij richt zich erop om de scheiding tussen u beiden in harmonie te laten verlopen.

Voor een echtscheiding moet ook een zogenoemd ‘echtscheidingsconvenant’ worden opgesteld. Daarin legt u de afspraken vast die u samen over het einde van uw huwelijk maakt. Behalve een advocaat, kan ook uw notaris u hierbij goed helpen.

Het opstellen van een echtscheidingsconvenant; wat leg ik daarin vast?
Het echtscheidingsconvenant is de overeenkomst tussen u beiden, waarin u de gevolgen van het einde van het huwelijk door echtscheiding vastlegt. Het is aan te raden om het echtscheidingsconvenant vóór de echtscheiding te maken, zodat het aan het verzoekschrift tot echtscheiding kan worden toegevoegd. Hierdoor kan de rechter het echtscheidingsconvenant in zijn beschikking ‘meenemen’ en krijgt het echtscheidingsconvenant ook zogenoemde ‘executoriale kracht’, dat wil zeggen dat een deurwaarder (indien nodig) de afspraken uit het convenant kan uitvoeren.

In het echtscheidingsconvenant komen verschillende onderwerpen aan de orde. Veel voorkomende onderwerpen zijn:

• Regeling over de financiële afwikkeling van het huwelijk, bijvoorbeeld de verdeling van een huwelijksgemeenschap en de vaststelling van aanspraken op grond van huwelijkse voorwaarden;
• Afspraken over de eigen woning, waarbij er bijvoorbeeld ook aandacht moet zijn voor de gevolgen voor de inkomstenbelasting;
• Alimentatieovereenkomst;
• Pensioen;
• Ouderschapsplan. Dit plan is verplicht als er minderjarige kinderen bij de echtscheiding zijn betrokken. In een ouderschapsplan worden afspraken neergelegd over bijvoorbeeld de dagelijkse zorg, medische zorg, school, vakantie en financiën van het kind. Uw advocaat of mediator kan u helpen bij het opstellen van het ouderschapsplan.

Maak duidelijke afspraken over alimentatie
Hoewel het recht op alimentatie bij het beëindigen van een huwelijk uit de wet volgt, is toekenning van alimentatie geen automatisme. In principe bepalen de (ex-)echtgenoten in het echtscheidingsconvenant samen of alimentatie moet worden betaald. Als zij hier samen niet uitkomen, kan de rechter op verzoek van een echtgenoot – bij het uitspreken van de echtscheiding of bij latere uitspraak – aan een echtgenoot de verplichting opleggen bij te dragen in het levensonderhoud van de andere echtgenoot (alimentatie). De rechter kan dus niet uit eigen initiatief een echtgenoot een alimentatieverplichting opleggen; dit gebeurt altijd op verzoek van een echtgenoot. De rechter stelt dan de hoogte en de termijn van de alimentatieplicht vast.

De rechter kan alimentatie toekennen wanneer een van de ex-echtgenoten:

• niet voldoende inkomsten heeft; en
• deze in redelijkheid niet zelf kan verkrijgen.

De hoogte van de alimentatieverplichting is afhankelijk van enerzijds de behoefte van de echtgenoot die de alimentatie zal ontvangen en anderzijds de inkomsten (ook wel de ‘draagkracht’) van de echtgenoot die de alimentatie moet betalen.
Bij het vaststellen van de hoogte van de alimentatie volgt de rechtbank gebruikelijk het Rapport Alimentatienormen, ook wel TREMA-normen genoemd.

Pensioen en echtscheiding: de wettelijke regeling
Een gevolg van de echtscheiding, is de (wettelijke) verplichting tot ‘pensioenverevening’. Pensioenverevening houdt in dat de ene echtgenoot (de ‘vereveningsgerechtigde’) een directe aanspraak krijgt (op het pensioenfonds) op de helft van de tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen van de echtgenoot-pensioendeelnemer. De vóór het huwelijk opgebouwde pensioenrechten worden dus niet gedeeld (ofwel ‘verevend’).

De wettelijke regeling van pensioenverevening geldt enkel voor echtscheidingen die vanaf 1 mei 1995 definitief zijn geworden.

Na verevening blijft de zelfstandige aanspraak op ouderdomspensioen afhankelijk van het leven van de pensioendeelnemer. Met andere woorden: de pensioendeelnemer moet nog steeds de pensioengerechtigde leeftijd bereiken voordat de ex-echtgenoot de pensioenuitkering ontvangt van het pensioenfonds. Overlijdt de pensioendeelnemer voor het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, dan ontvangt de ex-echtgenoot – buiten een eventueel nabestaandenpensioen – niets.
Overlijdt – na de pensioenverevening – de ex-echtgenoot (ofwel de ‘vereveningsgerechtigde’) eerder dan de pensioendeelnemer, dan ontvangt de pensioendeelnemer vanaf dat moment weer het volledige ouderdomspensioen (dus ook het ouderdomspensioen dat de vereveningsgerechtigde eerst ontving).

Er zijn plannen om de wettelijke regeling van pensioenverevening te vervangen door een nieuwe wet, die op 1 januari 2022 in werking moet treden. Deze nieuwe wet heeft onder andere tot doel de ex-echtgenoten na een scheiding voor wat het pensioen betreft onafhankelijk van elkaar te maken. Bijvoorbeeld doordat het overlijden van een van de echtgenoten daarop dan geen invloed meer heeft.

Andere afspraken maken over pensioen, kan dat?
Van de wettelijke regeling van pensioenverevening kan worden afgeweken door daarover samen afspraken te maken. Bijvoorbeeld door het recht op ‘pensioenverevening’ volledig uit te sluiten, of een vervening af te spreken anders dan bij helfte, of juist af te spreken dat ook de vóór het huwelijk opgebouwde pensioenaanspraken bij echtscheiding worden gedeeld (‘verevend’).

Deze afspraken kunnen worden gemaakt (al op voorhand) in huwelijkse voorwaarden óf (in het kader van de echtscheiding) in het echtscheidingsconvenant. Op een andere manier afwijken van de wettelijke regeling is niet mogelijk.

Samenvatting en tip
Wilt u samen in goed overleg een echtscheiding ingaan, dan is het aan te raden om een scheidingsmediator in te schakelen. Een mediator is gespecialiseerd in het begeleiden van onderhandelingen én is onpartijdig! Hij richt zich erop om de scheiding tussen u beiden in harmonie te laten verlopen.

Voor een echtscheiding moet ook een zogenoemd ‘echtscheidingsconvenant’ worden gemaakt. Voor het opstellen van een convenant kunt u terecht bij uw notaris of bemiddelaar/adviseur. In het echtscheidingsconvenant legt u samen afspraken vast over onder meer het betalen en ontvangen van alimentatie, uw aanspraken op pensioen, een regeling over de financiële afwikkeling van uw huwelijk en afspraken over uw eigen woning. Als u minderjarige kinderen heeft, moet ook een ouderschapsplan worden gemaakt. In dit plan legt u de afspraken vast over bijvoorbeeld de dagelijkse en medische zorg van het kind en over de omgang met het kind.

Denk door de emotionele belasting van uw echtscheiding niet te licht over de financiële afwikkeling van uw echtscheiding. Het gaat namelijk niet alleen om uw dagelijkse levensgenot (een dak boven uw hoofd, uw bezittingen, uw inkomen en de zorg en omgang met uw kinderen), maar ook om uw toekomst (uw toekomstige inkomsten, waaronder uw pensioenaanspraken). Zorg dat u de afspraken met de hulp van een (notaris)mediator, een advocaat, of andere (scheidings)deskundige goed vastlegt!

Wilt u meer advies over dit onderwerp? Neem dan contact op met uw notaris.

Bronvermelding: Met Recht Geregeld, een product van FBN Juristen.