Het afwikkelen van een erfenis kan een flinke tijd duren. Als iemand overlijdt moet namelijk eerst worden gecontroleerd of de overledene een testament heeft gemaakt en wie de erfgenamen precies zijn. Voordat de erfgenamen de erfenis onderling kunnen verdelen, moet in kaart worden gebracht wat allemaal wordt nagelaten. Wat zit er allemaal in de erfenis? Ook moeten alle schulden van de overledene en de schulden van de nalatenschap (zoals de begrafeniskosten) aan de betreffende schuldeisers worden betaald. Het kan in dit verband ook zijn dat de nalatenschap volgens de wet moet worden vereffend. Pas daarna kan er worden verdeeld.

In dit artikel leest u meer over de wijze van verdeling van een nalatenschap en in welke situaties eerst een vereffening van de nalatenschap nodig is, voordat deze kan worden verdeeld.

Eerst de nalatenschap vereffenen voordat er verdeeld kan worden; wanneer moet dat?

Een vereffening is een procedure die door de wet verplicht wordt voorgeschreven in bepaalde gevallen. Deze procedure vindt plaats in het belang van de schuldeisers van een nalatenschap. De schulden van de nalatenschap moeten worden betaald en (eventuele) vorderingen moeten worden geïnd.

In twee gevallen moet een nalatenschap verplicht vereffend worden volgens de regels van de wet. Dat is ten eerste het geval als een nalatenschap door één of meerdere erfgenamen beneficiair is aanvaard (over de beneficiaire/zuivere aanvaarding of verwerping van een nalatenschap, zie MRG 2020-01). De andere situatie waarin de nalatenschap volgens de regels van de wet wordt vereffend is als de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd. Bijvoorbeeld op verzoek van een erfgenaam, een belanghebbende of het Openbaar Ministerie.

Zitten in de nalatenschap meer bezittingen dan schulden (ofwel is de nalatenschap ‘positief’), dan hoeft in bepaalde gevallen de procedure van de vereffening niet te worden gevolgd. Dat is bijvoorbeeld het geval als er een executeur is die kan verklaren dat de nalatenschap ‘ruimschoots positief’ is. Ook als sprake is van een zogenoemde wettelijke verdeling en de kinderen de nalatenschap ‘beneficiair’ aanvaarden, hoeft de nalatenschap niet volgens de wet te worden vereffend (zie over de wettelijke verdeling ook Met Recht Geregeld 2020-06). De vereffeningsprocedure is wel noodzakelijk als de langstlevende echtgenoot de nalatenschap beneficiair aanvaardt.

Welke taken heeft de vereffenaar? Lichte of zware vereffening?

Voor het bepalen van de verplichtingen van een vereffenaar is er verschil tussen de situatie dat vereffening plaatsvindt wegens beneficiaire aanvaarding en de situatie dat door de rechtbank een vereffenaar is benoemd.

Lichte vereffening

Als de nalatenschap beneficiair is aanvaard, zijn alle erfgenamen samen vereffenaar van de nalatenschap. De erfgenamen hebben als vereffenaar niet dezelfde verplichtingen die een door de rechtbank benoemde vereffenaar heeft. De erfgenamen hoeven als vereffenaar bijvoorbeeld de schuldeisers niet publiekelijk op te roepen. Zij kunnen schuldeisers bijvoorbeeld per brief aanschrijven. Ook hoeft er geen lijst van zogeheten ‘erkende en betwiste vorderingen en aanspraken’ te worden gepubliceerd, en hoeft er geen rekening en verantwoording en geen uitdelingslijst te worden neergelegd. Een dergelijke manier van vereffening heet een ‘lichte’ vereffening. Het enige dat de vereffenaars moeten doen is een boedelbeschrijving opmaken en de bezittingen van de nalatenschap verkopen voor zover dit nodig is om de schuldeisers te betalen.

Zware vereffening

Naast de lichte vereffening bestaat er ook een ‘zware’ vereffening. Dit is een procedure die een door de rechtbank benoemde vereffenaar (dus niet de erfgenamen als vereffenaar zoals bij de lichte variant) moet volgen. Deze procedure kan ook gelden voor erfgenamen die de erfenis beneficiair hebben aanvaard, wanneer de kantonrechter dat heeft bepaald. De zware vereffening lijkt op een faillissementsprocedure.

De vereffenaar moet onder andere de schuldeisers oproepen hun vorderingen in te dienen vóór een door de kantonrechter bepaalde datum. Ook moet een boedelbeschrijving worden gemaakt en moet de vereffenaar bezittingen van de nalatenschap verkopen om de schuldeisers te betalen. Vervolgens moet een lijst van baten en schulden worden gemaakt en een lijst waarin staat welke schuldeisers voor welk deel van hun vordering zullen worden betaald. Zodra deze uitdelingslijst definitief is, gaat de vereffenaar de daarin opgenomen schulden voldoen.

Wanneer mag de nalatenschap tussen de erfgenamen worden verdeeld?

Als alle schulden van de nalatenschap zijn betaald en de nalatenschap daarna nog positief is, kunnen de overgebleven bezittingen worden verdeeld onder de erfgenamen. Alle erfgenamen moeten samen tot een verdeling komen. Als dit niet lukt, moet de vereffenaar zorgen dat de nalatenschap wordt verdeeld. Als de erfgenamen er niet uitkomen en er is geen vereffenaar, dan kan de rechter bepalen hoe de nalatenschap verdeeld wordt.

Een erfgenaam kan meer of minder toebedeeld krijgen dan de waarde van zijn erfdeel. Dit heet een ‘overbedeling’ (meer) of ‘onderbedeling’ (minder). In zulke gevallen ontstaan er vorderingsrechten tussen de overbedeelde en onderbedeelde erfgenamen. De ene is een geldbedrag aan de ander schuldig, omdat hij een hogere waarde aan bezittingen uit de nalatenschap ontvangt dan waar hij recht op heeft.

Voor de verdeling van de bezittingen kunnen bepaalde vormvoorschriften nodig zijn. Voor de verdeling van een woning is bijvoorbeeld een notariële akte vereist.

Nalatenschappen kunnen ook gedeeltelijk worden verdeeld. Dit kan verstandig zijn als bijvoorbeeld de verkoop van een huis op zich laat wachten. De rest van de spullen kunnen dan alvast worden verdeeld.

De notaris kan een rol spelen bij de vereffening en verdeling van een erfenis. Hij of zij kan bijvoorbeeld tot boedelnotaris worden aangewezen bij de afwikkeling van de erfenis. Het inschakelen van een (notaris-)mediator voor nalatenschappen is ook mogelijk. Als er kwesties spelen tussen de erfgenamen, kan de notaris gesprekken voeren om er samen uit te komen. Daarnaast kan de notaris de aangifte erfbelasting opmaken. Kortom: de notaris is bij uitstek de adviseur op het gebied van nalatenschappen.

Samenvatting en tip

Onder omstandigheden is het voorgeschreven om een nalatenschap eerst te vereffenen, voordat deze kan worden verdeeld. De nalatenschap wordt hiermee als het ware voorbereid op de verdeling ervan.

Een vereffening van een nalatenschap vindt plaats in het belang van de schuldeisers van een nalatenschap.

De schulden van de nalatenschap moeten worden betaald en (eventuele) vorderingen moeten worden geïnd.

We kennen een ‘lichte’ en een ‘zware’ vereffeningsprocedure. Indien de nalatenschap positief is, hoeft er in veel gevallen niet te worden vereffend. Twijfelt u of een nalatenschap moet worden vereffend, vraag dan om advies bij uw notaris of een andere deskundige adviseur.

Als alle schulden zijn betaald en de nalatenschap positief is, kan de erfenis worden verdeeld.

De notaris kan een belangrijke rol spelen bij de vereffening en verdeling van een nalatenschap. Hij kan tot boedelnotaris worden aangewezen, een boedelbeschrijving opmaken, de aangifte erfbelasting opstellen en adviseren over de (vereffening en) verdeling. Vraag uw notaris om u te helpen bij de afwikkeling van een nalatenschap.

Met Recht Geregeld is een product van FBN Juristen. Aan de inhoud van dit artikel is de uiterste zorg besteed, maar door de beperkte omvang is het onmogelijk om alle facetten en gevolgen van een onderwerp te belichten: het betreft een artikel op hoofdlijnen. Voor informatie over uw specifieke situatie: vraag uw notaris of een andere adviseur!

FBN Juristen besteedt de uiterste zorg aan de inhoud van de artikelen, maar aanvaardt geen aansprakelijkheid in geval van onvolledigheid of onjuistheid van een artikel, noch voor de gevolgen daarvan.

Wilt u meer advies over dit onderwerp? Neem dan contact op met ons.

Bronvermelding: Met Recht Geregeld, een product van FBN Juristen.